Cebir İlminin Kurucusu; el-Hârizmî

Dünya tarihine yön vermiş Müslüman bilim insanlarından biri de el- Hârizmî’dir. Müslüman bilginler, batının ortaçağ karanlıklarında olduğu bir zamanda medeniyetin en önemli aracı olan bilimsel keşifler yapıyorlardı. Bugün batının kendi keşfi olarak dünyaya sunduğu birçok buluş aslında müslüman bilginlerin bulduğu yeniliklerdi. Bu bilginlerden biri de cebir ilminin kurucusu el-Hârizmî’dir.

780 yılında Özbekistan’ın Harizm kentinde dünyaya gelen ve tam ismi Ebu Abdullah Muhammed bin Musa El-Harezmi olan el- Hârizmî, bütün bilim dallarının gelişmesinde büyük öneme sahip olan matematik alanında büyük bir çığır açmıştır.

Romalıların Hesap Sistemini Değiştirdi

Bugün kullandığımız tüm cep telefonları, bilgisayarlar, hesap makineleri, televizyonlar kısacası içinde devre olan ve hesap yapan her şeyi Harezmî’nin cebirine borçluyuz. Çünkü bu araçların hepsi çeşitli programlama dilleri ile programlanır ve hepsi algoritmalara ihtiyaç duyuyor. Harezmî’nin açtığı yol sayesinde günümüzdeki cebir yöntemleri gelişti.

El-Harezmî’nin yaptığı çalışmalar matematik ve cebir ilminin gelişimini doğrudan belirleyen bir nitelik taşır. Ünlü bilim tarihçileri el-Hârizmî’nin bilime olan büyük katkılarından dolayı onun yaşadığı devri, “Harizmî Dönemi” diye adlandırmışlardır.

El-Hârizmî’nin aritmetik hakkındaki kitabı De Numero Indorum (Hint Rakamları Hakkında) adlı Latince tercümesiyle günümüze kadar ulaşabilmiştir. Harizmî bu kitabında, on rakamlı konumsal Hint rakam sistemi ile hesaplama sistemini anlatmıştır. Batılı matematikçiler, Romalılardan bu yana yürürlükte bulunan harf rakam ve hesap sistemi yerine, Hint rakam ve hesap sistemini kullanmayı bu kitaptan öğrenmiştir.

El-Harizmî’nin cebir konusundaki eseri, Kitâb el-Muhtasar fî Hisâb el-Cebr ve’l Mukâbele’de, birinci ve ikinci dereceden denklemlerin çözümleri, binom çarpımları, çeşitli cebir problemleri ve miras hesabı gibi konuları incelemiştir.

El-Hârizmî aynı zamanda astronomi ve coğrafya alanlarında da çalışmalar yapmıştır. Abbasi halifesi Memûn, Bağdat’ta Şemmasiye, diğeri ise Şam’da Kasiyûn Gözlemevi olmak üzere tarihte ilk kez gözlemevleri kurmuştu. Şemmasiye Gözlemevi’nde yapılan çalışmalara matematikçi ve astronom olarak el-Hârizmî de katılmıştır.

El-Hârizmî müslüman bilim adamlarıyla birlikte 830 yılında dünya haritası çizmiştir. Dünyanın çevresini ve hacmini hesaplama çalışmalarında da yer almıştır. Güneş saatleri, usturlaplar ve saatler üzerine yazılmış eserleri de Latince’ ye çevrilmiştir. Bu büyük İslam alimi 850 yılında Bağdat’ta vefat etmiştir.